Pepermuntolie verlicht klachten prikkelbare darmsyndroom

redactie | 03-12-2019

Prikkelbare darmsyndroom is een vaak voorkomende aandoening die een sterke invloed heeft op de kwaliteit van leven. Geruststellen en symptoombestrijding zijn de belangrijkste componenten van de behandeling. Recente onderzoeken onthullen nieuwe behandelopties.

Prikkelbare darmsyndroom (PDS) is een functionele aandoening van het maagdarmstelsel. Kenmerken zijn terugkerende episodes van buikpijn of een ongemakkelijk gevoel in de buik waarbij het ontlastingspatroon is veranderd. Deze episodes kunnen voor een zeer lange tijd komen en gaan. Binnen PDS geldt een differentiatie op basis van de klachten: PDS met obstipatie als belangrijkste kenmerk, PDS met voornamelijk diarree (PDS-D) en mengvormen. De pathofysiologie is nog niet opgehelderd 1. Ongeveer 40 procent van de patiënten heeft diarree als dominant symptoom2.

Diagnose
De diagnose PDS is te overwegen bij patiënten met buikpijn of die klagen over een ongemakkelijk gevoel in de buik, bij wie ook sprake is van verlichting van pijnklachten na de ontlasting. Of er is een link tussen de klachten en een veranderd ontlastingspatroon. De diagnose PDS wordt waarschijnlijker als een patiënt geregeld voor deze klachten bij de huisarts komt en recent een ingrijpende gebeurtenis heeft meegemaakt. Ook somatische en psychiatrische co-morbiditeit en een heftige darminfectie of onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten in de voorgeschiedenis maken de diagnose waarschijnlijker. Dit geldt ook voor de aanwezigheid van PDS in de familie. Andere aandoeningen moeten uitgesloten zijn, zoals een inflammatoire darmziekte, coeliakie of een maligniteit1.

Prevalentie
PDS komt in Nederland voor bij 15 tot 20 procent van de vrouwen en bij 5 tot 20 procent van de mannen. Deze cijfers zijn gebaseerd op zelfrapportage van patiënten. De prevalentie is voor mannen 4 per 1000 en bij vrouwen 10 per 1000. PDS komt vooral voor tussen het vijftiende en vijfenzestigste levensjaar. De klachten zijn vaak langdurig en van alle mensen met PDS-achtige klachten zoekt een derde tot de helft hulp. In Nederland krijgt ongeveer 90 procent van de patiënten behandeling via de eerste lijn. Bij ongeveer 50 procent van de patiënten die zich in de eerste lijn melden met maagdarmklachten, is het moeilijk een lichamelijke oorzaak hiervoor te vinden1.

Behandeling
De aanpak van PDS berust op geruststellen van de patiënt en zoveel mogelijk verminderen van de PDS-klachten. Ongerustheid kan belangrijk bijdragen aan instandhouding van de klachten. Bespreken van ongerustheid vermindert de klachten. Verder is het goed te onderzoeken welke bronnen van stress patiënten in hun dagelijks leven ervaren. Daarnaast is aandacht voor het voedingspatroon, de lichaamsbeweging en eventuele zelfzorg nodig.
• Voedingspatroon: veel patiënten merken een verband tussen hun voedingspatroon en PDS-klachten. Wetenschappelijk gefundeerde voedingsrichtlijnen zijn niet voorhanden1. Wel zijn er aanwijzingen dat sterk bewerkt fabrieksvoedsel en een Westers dieet met veel vet- en suikerhoudende voeding, frisdrank en zoute snacks, het risico op PDS verhoogt. De kans op PDS, inclusief PDS-D, is ook hoger bij een vegetarische leefstijl. Gluten lijken een uitlokkende factor te zijn voor PDS-D3.
• Probiotica: sommige probiotica lijken effectief bij PDS. Bepalend zijn onder meer de bacteriestam, dosis en toedieningsvorm. Probiotica moeten minimaal vier weken geprobeerd worden om te zien of ze helpen1. De European Society for Primary Care beveelt op basis van een meta-analyse van 23 studies gebruik van probiotica aan bij bepaalde patiënten met PDS3.
• Lichaamsbeweging: ook bij PDS geldt de Nederlandse Norm voor Bewegen: minstens een half uur per dag, vijf dagen per week;
• Zelfzorg: een gestructureerd zelfhulpboek of werkboeken en ontspannings-cd’s kunnen zelfzorg ondersteunen1.

Medicatie
Medicatie is slechts bij een klein percentage van de patiënten zinvol gebleken. Ook de effectiviteit is voor de meeste bij PDS gebruikte middelen onvoldoende vastgesteld. Inzet van medicatie is dus vooral een zaak van ‘trial and error’: bij inzet van medicatie is evaluatie na twee weken nodig. Wordt de medicatie voortgezet, dan is een extra evaluatie door de arts na nog eens twee weken aan te bevelen. De volgende medicamenteuze mogelijkheden zijn er:
• Bij PDS met vooral obstipatie: een volumevergrotend laxans zoals psylliumvezels of een volumevergrotend én osmotisch werkend laxans zoals macrogol, voor maximaal 2 weken. Lactulose heeft niet de voorkeur omdat het een opgeblazen gevoel kan geven;
• PDS-D: loperamide of psylliumvezels;
• Bij sterke pijn kunnen paracetamol of een NSAID worden voorgeschreven; eventueel kunnen de spasmolytica mebeverine en butylscopolamine worden ingezet op geleide van symptomen;
• Bij langdurige klachten en ernstig verminderde kwaliteit van leven kan een antidepressivum een optie zijn. Bij de keuze zijn bijwerkingen en patiëntkenmerken leidend. TCA’s kunnen obstipatie geven en SSRI’s zowel diarree als obstipatie1;
• Rifaximine. Dit antibioticum lijkt effectief bij PDS-D3.

Recente onderzoeken
Recent onderzoek toont dat pepermuntolie verlichting kan geven van buikpijn, een ongemakkelijk gevoel in de buik, en ernst van de klachten bij PDS. Wetenschappers van het Maastricht UMC+ concluderen dat uit onderzoek (PERSUADE), uitgevoerd bij 190 patiënten, ingedeeld in drie groepen. Eén groep kreeg acht weken lang driemaal daags een capsule met pepermuntolie, vrijkomend in de dunne darm, een groep kreeg een capsule die de olie in de dikke darm afgaf en derde groep kreeg een placebo. Pepermuntolie bleek ten opzichte van placebo minder vaak pijn en een ongemakkelijk gevoel in de buik te geven. Deze meerwaarde van peperpuntolie werd alleen gezien bij afgifte in de dunne darm, niet in de dikke darm. De resultaten van het onderzoek zijn gepubliceerd in Gastroenterology4. Een andere ontwikkeling is een medisch hulpmiddel (Gelsectan) dat xyloglucaan (XG), eiwit uit erwten en tannines uit druivenpitten (PPT), en xylo-oligosaccharides (XOS) bevat. Trifan en collega’s beschrijven een onderzoek hiernaar bij 60 patiënten met PDS-D. Dit onderzoek is beschreven in het United European Gastroenterology Journal. De auteurs vergeleken XG + PPT + XOS met placebo. Het resultaat: klinische symptomen van abdominale pijn en een opgeblazen gevoel verbeterden significant vergeleken met placebo. Dat gold ook voor de kwaliteit van leven en de algehele gezondheid. De patiënten verdroegen de combinatie van deze drie stoffen goed. Volgens de auteurs is het onderzochte hulpmiddel een waardevolle niet-farmacologische behandeloptie bij PDS-D2. Een kleine kanttekening: de studie is gesponsord door de producent van Gelsectan. Dit laat onverlet dat artsen en apothekers patiënten met PDS kunnen adviseren Gelsectan of pepermuntoliecapsules uit te proberen. ❦

Literatuur

1. Van der Horst HE, De Wit NJ, Quartero AO, Muris JWM, Berger MY, Bijkerk CJ, Geijer RMM, Woutersen-Koch H. NHG-Standaard Prikkelbaredarmsyndroom, eerste herziening. Huisarts Wet 2012;55(5)204-9.
2. Trifan A, Burta O, Tiuca N et al. Efficacy and safety of Gelsectan for diarrhoea-predominant irritable bowel syndrome: A randomised, crossover clinical trial. United European Gastroenterol J. 2019;7(8):1093-1101.
3. Cangemi DJ, Lacy BE. Management of irritable bowel syndrome with dirarrhea: a review of nonpharmalogical and pharmacological interventions. Ther Adv Gastroenterol. 2019;12:1-19.
4. Weerts ZZRM, Masclee AAM, Witteman BJM et al. Efficacy and Safety of Peppermint Oil in a Randomized Double-blind Trial of Patients With Irritable Bowel Syndrome. Gastroenterology. 2019 Aug 27. pii: S0016-5085(19)41246-8.

Follow